Ադամանդի անտարբեր ցոլքը

Գուրգեն

ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

Նորիկի հետ գնացել էինք գերեզմանոց՝ նրա մոր շիրմին խունկ ծխելու:
-Տեսնում ես, այստեղ էլ հավասարություն չկա: Ճոխ, թանկարժեք գրանիտե և մարմարյա գերեզմանների կողքին մեծ մասամբ հասարակ շիրմաքարեր են: Նույնիսկ ամենը հավասարեցնող կոմունիստներին չհաջողվեց գերեզմանոցներում հավասարություն կոչվածը պահպանել,- ասաց ընկերս, օղու բաժակը լցնելով:
-Չէ, այդպես չէ: Կոմունիստների օրոք միայն «ընդհատակյա» հարուստների շիրմաքարերն էին ճոխ, իսկ գերեզմանի համար հատկացված հողաբաժինը՝ անկախ հասարակության մեջ զբաղեցրած դիրքից, ստանդարտ էր: Իհարկե, լինում էին նաև բացառություններ, որոնք ի վերջո պատժվում էին՝ գերեզմանոցների տնօրեններին կամ հեռացնում էին զբաղեցրած պաշտոնից, կամ դատի տալիս:
-Այս հղփացածները գերեզմանի համար հեկտարով հող են վերցնում և չգիտես ինչու ամբողջապես գրանիտապատում են: Դե, դրանց հերն էլ անիծած, արի խմենք լուսահոգի մորս կենացը,- ասաց Նորիկը, օղու բաժակը պարպելով:
-Սրանք այդ թանկարժեք կոթողները հաստատ իրենց ծնողների պատվին չեն կանգնեցնում, դրանով ցանկանում են մյուսների հանդեպ իրենց առավելությունն ընդգծել:
-Ես իրականում մի բան չեմ հասկանում. հսկայական գումարներ են ծախսում, ՈՒկրաինայից գրանիտ են բերում, Իտալիայից՝ մարմար, բրոնզաձույլ արձան են կանգնեցնում: Էս փողատերերի մտքով անգամ չի անցնում գոնե ճարտարապետ վարձեն, որ աչքի զարնող ծախսերը այս աղքատիկ երկրում անճաշակության կոթողների չվերածվեն: Թանկարժեք գրանիտով «զրահապատ» սրանց գերեզմանները տեսնելուց հետո անկախ ինձնից հիշում եմ Ջոն Քենեդու շիրմի քարե փոքրիկ սալիկը Վաշինգտոնի Առլինգտոնյան գերեզմանոցում: Կներես, շեղվեցի, լուսահոգի Պերճանուշ մայրիկի հիշատակը պայծառ լինի, ձեռքի հացը շատ ենք կերել,- ասացի, օղու բաժակը վերցնելով:
-Գիտես, նման համեստագույն գերեզմանը Քենեդուն նույնիսկ շատ էլ է,- օղի լցնելով, հաստ և արդեն ճերմակած բեղի տակ քմծիծաղ տալով ասաց Նորիկը:
-Ինչո՞ւ:
-Համեմատեցիր ինչ-որ մի Ամերիկա, նրա նախագահին՝ իր համեստ շիրմաքարով, մերոնց հետ: Ասա, խնդրեմ, Քենեդին կարո՞ղ էր երկրորդ դասարանի կրթությամբ հինգ րոպեում միանգամից երկրի մայր բուհն ավարտել, մեկ ամսում թեկնածուական թեզ պաշտպանել, երկու ամսից՝ դոկտորական: Առանձնահատուկ տաղանդի շնորհիվ մեկ տարում դառնալ միլիոնատեր, երկու տարում՝ տարածաշրջանի ամենահարուստ մարդը: Ապա կարճ ժամանակահատվածում երկիրն ազատել «պորտաբույծներից», «չաշխատող և ծույլ թափթփուկներից», որոնք բնակչության կեսից ավելին են: Իհարկե ոչ, սա է պատճառը, որ, ի տարբերություն Քենեդու, սրանց գերեզմանները ամբողջապես գրանիտապատ են, իրենք էլ՝ բրոնզաձույլ, մեջտեղում կանգնած, - ավարտեց ընկերս, դառնությամբ չորսբոլորը նայելով:
-Ավելի լավ է խմենք, քանի չենք խելագարվել, թե չէ մեկ էլ տեսար զենք առանք սարերն ընկանք։
Մինչ կընդունեինք միայն ողորմաթասին հատուկ օղու ջերմությունը, փոքրամարմին մի երիտասարդ մոտեցավ հարևան գերեզմանին և մեզ բարևելով, ողորմի տալով կանգնեց դեռևս թարմ ծաղիկներով ծածկված շիրմաթմբի մոտ:
-Համեցիր, երիտասարդ, ողորմաթաս բարձրացնենք մեր հանգուցյալների հիշատակի համար, - ասաց Նորիկը, տոպրակից հանելով օղու նոր բաժակը: Ապա հետաքրքրվեց, թե ում շիրմին է այցելել երիտասարդը:
-Հորս գերեզմանն է, մայրս տարիներ առաջ է մահացել: Հայրենիքում աշխատանք չգտա, գաղթեցի, հինգ տարուց ավելի կնոջս ու երեխաներիս հետ Ռուսաստանում եմ ապրում: Հայրս հետս չեկավ, չուզեց տան դուռը փակել ու մնաց Հայաստանում: Հիմա բավականին դժվար է ճարտարագետի աշխատավարձով Ռուսաստանում ապրել և ամեն ամիս գումար ուղարկել Երևան. հորս աղքատիկ թոշակը նույնիսկ տան կոմունալ ծախսերը չէր փակում: Մեկ շաբաթ առաջ Երևանի հարևանուհիս հեռախոսով տեղեկացրեց, որ հայրս մահացել է: Ես էլ հիմնարկից պարտքով գումար վերցրի և շտապեցի տուն՝ հորս հուղարկավորելու:
-Եկեք մեկ անգամ էլ խմենք մեր ծնողների ողջ կենացը, - ասաց ընկերս, բաժակները լցնելով:- Երիտասարդ, հասկանում եմ, որբ լինելուց վատ բան չկա, ճիշտ է, նման կորուստներն անդառնալի են բայց չափից ավելի ես մտազբաղ:
-Համաձայն եմ: Բայց այսօր եկել էի հորիցս հաշիվ պահանջելու…
-Ինչպես թե հաշիվ, - զարմացա ես։ - Երիտասարդ, մեկընդմիշտ հիշիր՝ հանգուցյալներից հաշիվ պահանջողը միայն Տեր Աստված է, այդ մենք ենք հաշվետու նրանց հիշատակի առջև և ոչ երբեք հակառակը:
Մի պահ անդուր լռություն տիրեց: Երիտասարդը բաժակը բարձրացրեց և որոշում կայացրած մարդու տոնով, դառնությամբ ասաց.
-Թաղումից հետո, հոգեհացի արարողության ժամանակ հարևանս հորս կենացին ասաց, որ նա՝ կանխազգալով մահը, նախապես նույնիսկ դագաղ էր գնել: Այդ մասին չիմանալով, հորս հուղարկավորել էինք իմ գնած դագաղով: Հոգեհացի արարողությունից անմիջապես հետո իջա նկուղ ու տեսա հարևանի նշած դագաղը: Ի՞նչ պետք է անեի դա, ոչ պահելու բան էր, ոչ վաճառելու, ոչ էլ նվեր տալու: Հանեցի բակ, որոշեցի կացնով ջարդել ու այրել: Առաջին իսկ հարվածից դագաղի գլխամասի փայտի տակից տարօրինակ զրնգոց լսվեց: Մեկ անգամ էլ հարվածեցի՝ զրնգոցը կրկնվեց: Կեռիկով տախտակը բարձրացրի և… ապշահար եղա. այն լի էր ոսկե դրամներով և ադամանդյա քարերով: Տախտակը մեխազերծ անելուց հետո ադամանդե քարերը շաղ եկան դագաղով մեկ: Ժամանակին ես մեր տանը խոսակցություններ էի լսել, թե պապերս մեծահարուստներ են եղել: Մեր սեփական տունը, այգին պապիցս մնացած ժառանգություն էին: Նրա կենդանության օրոք, ինչպես մայրս էր պատմում, մենք արժանապատիվ կյանքով ենք ապրել: Այնինչ պապիցս հետո մշտապես մի կերպ գոյատևել էինք՝ հազիվ ծայրը ծայրին հասցնելով: Ադամանդի ծանր ու գրավիչ ցոլքը հորս պարզապես զրկել էր բանականությունից, նրա մեջ սպանելով մարդուն,- խոսքը դառնորեն ավարտեց երիտասարդը, ափով սրբեց աչքերի արտասուքը և օղին պարպեց:
Արդեն մթնում էր, ես ու Նորիկը դուրս եկանք գերեզմանոցից:
Առհասարակ գերեզմանոց այցելելուց հետո մարդ հոգեպես խաղաղված, հանդարտված է լինում: Այս անգամ տարօրինակ զգացում ունեի: Խոսելու, ասելու քիչ բան կար, անհասկանալի ամոթի զգացում էի ապրում:
Ինչ գաղտնիքներ ասես, որ իրենց հետ գերեզման չեն իջեցրել հանգուցյալները, վերևում թողնելով կամ անեծք, կամ էլ բարի համբավ։

Հեղինակի նյութեր

• Արհավիրք
• Հայկանուշը
• Աղոթասերը
• Հին օրերի Երևանս
• Ավոն
• Յուգդոն
• Կարոտախտ
• Ակամա համասեռամոլները
• Արեգակի զավակը
• Շունը
• Քարահունջ-Կրեմլ
• Սև կատուն
• ԱՀԱԲԵԿՉՈՒՀԻՆ
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-1
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-2
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-3
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-4
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-5
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-6
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-7

Մեկնաբանություններ